آشنایی با حق انتفاع وانواع آن

آشنایی با حق انتفاع وانواع آن:
حق انتفاع حقی است که به سبب آن شخصی می تواند از مال دیگری یا مالی که مالک خاصی ندارد استفاده کند.
حق انتفاع به موجب قرارداد یا به طور اجازه دادن به افراد داده می شود که به تفصیل به بیان آن میپردازیم.
به شخصی که می تواند از این حق و امتیاز استفاده نماید منتفع می گویند.
به امتیاز استفاده شخص از ملک دیگری نیز حق انتفاع می گویند.
حق انتفاع به چند مورد تقسیم می گردد:
1-حق عمری
2-حق رقبی
3-حق سکنی
1-حق عمری: حق انتفاعی است که به موجب عقدی برای مدت عمر مالک یا شخص منتفع یا شخص ثالثی به منتفع واگذار می شود. اگر حق انتفاع طول مدت عمر مالک باشد با فوت او نیز این حق منتفی میگردد و شخص منتفع پس از آن  حق استفاده از ملک یا مال یا امتیاز را ندارد اما اگر حق انتفاع را مدت عمر شخص دیگری غیر از مالک قراردهند فوت مالک اثری در این امتیاز نخواهد داشت.
2-حق رقبی: حق انتفاعی است که از طرف مالک برای مدت معینی برقرار میشود مثلا مالک می گوید حق انتفاع از این زمین یا ملک را برای مدت دو سال یا پنج سال به فلانی واگذار نمودم.
3-حق سکنی: اگر مالک حق سکونت در منزل خود را به دیگری واگذار نماید به آن حق، حق سکنی می گویند واگر این حق برای مدت معینی باشد حق رقبی ودر صورتی که برای مدت عمر مالک یا منتفع یا شخص ثالثی تعیین شود عمری است.
-حق انتفاع حبس مطلق:
حق انتفاعی است که بدون تعیین مدت به شخص منتفع واگذار می شود که در این شکل از حق انتفاع، مالک هر زمان که بخواهد امکان رجوع از حق انتفاعی که داده را دارد، وهر وقت می تواند از حق انتفاع منصرف شود. همچنین حق انتفاعی که مدتی برای آن معیین نشده است پس از فوت مالک آن حق انتفاع از بین می رود.یعنی در حق انتفاع حبس مطلق،حق انتفاع تنها تا زمان فوت مالک پابرجا است.
در حق عمری وحق رقبی مالک نمی تواند قبل از موعدهایی که گفته شد«تا فوت خود یا شخص تعیین شده »حق انتفاع خود را پس بگیرد وموضوع مورد انتفاع را به تصرف خود درآورد. لکن در حبس مطلق مالک  در هر زمان که قصد رجوع از اعطای حق انتفاع را داشته باشد این اختیار را دارد تا ملک خود را تصرف نماید.
مالی که برای استفاده به منتفع تحویل داده می شود نباید به گونه ایی باشد که با یک بار استفاده از بین برود مثلا مواد خوردنی یا مواد شوینده که با یک یا چند بار استفاده ازبین می روند را نمی توان عمری یا رقبی به شخصی داد زیرا با استفاده منتفع اصل آن نیز از بین می رود.همچنین مال الزاما باید به منتفع تحویل داده شود هنگامی که صرفا عقد انتفاعی منعقد«بسته» شده است اما هنوز مال به منتفع تحویل داده نشده است نیز مالک می تواند از این حق خود رجوع کند.
منتفع و مالک نیز در برابر یکدیگرحقوق وتکالیفی دارند:
منتفع نباید از مالی که برای استفاده کردن به او سپرده شده سواستفاده نماید یعنی از مال استفاده ایی نماید که خلاف منظور مالک باشد. مثلا مالکی حق سکنی در یک ملک را بطور رقبی بمدت 10 سال به شخصی می دهداینجا منتفع نمی تواند این ملک را به شخص دیگری اجاره دهد ودر حفاظت از این مال نیز نباید تخطی یا زیاده روی نماید مخارج لازمه مال موضوع انتفاع نیز بر عهده مالک است مگر اینکه برخلاف آن شرط شود اما اگر منتفع از مال مورد انتفاع سوء استفاده کند یا شرایط تعیین شده از جانب مالک را رعایت ننماید و این عدم رعایت موجب خسارتی بر موضوع حق انتفاع وارد آورد منتفع ضامن خسارات ایجاد شده خواهد بود لذا باید جبران خسارت کند.
مالک همچنین نمیتواند مانع تصرفات منتفع شود، مثلا: در مدتی که منتفع حق انتفاع دارد نباید مال خود را اجاره دهد.و همانگونه که گفته شد کلیه مخارج لازم برای حفظ مال بر عهده ی مالک میباشد، نظیر هزینه تعمیر،سقف اتاقها وجلوگیری از ریزش دیوارها واگر بعنوان مثال مالک ملکی که آن را به «الف» سپرده است را به «ب» بفروشد حق انتفاع «الف» پا برجا است و هیچ صدمه ایی به این حق وارد نمی گردد.حالا اگر «ب» نسبت به حق انتفاع«الف» مطلع نباشد حق فسخ در این معامله را خواهد داشت.
همچنین منتفع میتواند حق انتفاع خود را به شخص دیگری بسپرد مگر آنکه مالک منتفع را از این کار منع نموده باشد.
درمواردی که حق انتفاع از بین می رود:
1- هنگامی که مالکیت مال به خود شخص منتفع داده شود.
2- اگر مال به عللی از مالکیت خصوصی خارج گردد مثلا منزلی که در طرحی باید به اتوبان تبدیل شود.
3- در حق انتفاع عمری شخص مورد نظر در قرارداد فوت شود.
4- مالک در حق حبس مطلق ازحقی که به منتفع داده رجوع کند.
5- مال موضوع حق تلف شود.مثلا منزلی که برای استفاده به شخصی داده شده خراب شود.
6- چنانچه مالک در قرارداد انتفاع حق فسخی برای خود پیش بینی کرده باشد.
7- صاحب حق، از حقی که به او داده شده است چشم پوشی نماید. مثلا منتفع به مالک بگوید که من دیگر نمی خواهم از این ملک استفاده نمایم.
8- در حق انتفاع رقبی مدت زمان تعیین شده منقضی شود.